Dưới góc nhìn chiến thuật đàm phán của ông Trump – một người nổi tiếng với quyển sách "The Art of the Deal" (Nghệ thuật thương lượng) – cuộc thỏa thuận thuế quan giữa Mỹ và Việt Nam có thể xem là một trường hợp điển hình về cách một siêu cường gây sức ép và định hình lại trật tự kinh tế quốc tế, trong đó Việt Nam bị đặt vào thế vừa cơ hội, vừa rủi ro.
“Nói thách – Giả bộ nhượng bộ”: Bài học của người bán hàng truyền thống
Việc ông Trump đòi thuế đối ứng tới 46%, rồi "giảm" xuống 20% khiến Việt Nam cảm thấy như vừa tránh được một đòn đau. Nhưng đó là chiến lược mặc cả cổ điển – giống hệt cách bán hàng nói thách ở các chợ ở Việt Nam: món hàng trị giá 50 đồng, thách giá 120 (hoặc hơn nữa), khi khách trả giá 60 đồng (50%) là đã có lời.
Người Việt vốn quen kiểu thương lượng này – nên dễ cảm thấy “vượt ải thành công”. Nhưng trên thực tế, Việt Nam vẫn là bên nhượng bộ nhiều nhất, nếu nhìn vào các điều khoản cụ thể.
Deadline ép thời gian: Trump cần “show” kết quả chính trị
Việc Việt Nam là một trong số ít quốc gia hoàn tất đàm phán trước ngày 9/7 được ông Trump tận dụng tối đa để khoe mẽ “chiến thắng chính sách đối ngoại của ông ta”.
Việt Nam bị biến thành “tấm gương” để gây áp lực lên các nước khác – một thắng lợi chính trị cho ông Trump nhưng chưa hẳn là một thắng lợi thực chất cho Việt Nam, nếu nhìn sâu vào nội dung cam kết.
“Mở cửa 0%” – cú knock‑out vào ngành công nghiệp nội địa
Cam kết giảm thuế về 0% cho nhiều mặt hàng Mỹ vào thị trường nội địa có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến các ngành công nghiệp non trẻ như xe điện (VinFast), dược phẩm, thực phẩm chế biến, v.v.
Thông thường, các nước đang phát triển sẽ chọn lọc mở cửa – giữ thuế cao cho những ngành cần bảo hộ, và giảm thuế cho những lĩnh vực cần đầu tư. Nhưng Việt Nam lại gần như mở toàn diện – dễ dẫn đến việc các công ty trong nước bị "bóp nghẹt" trên sân nhà.
Không thể tuyên bố “chiến thắng” nếu chưa so sánh với đối thủ cạnh tranh
Việt Nam nên chờ xem thuế suất Mỹ áp cho các nước thương mại đối thủ như Bangladesh, Campuchia, Lào… trước khi tuyên bố “thắng lợi”. Nếu các nước này – vốn cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam trong các ngành dệt may, nông sản, đồ gỗ bán vào thị trường Mỹ – được hưởng mức thuế tương đương hoặc thấp hơn, thì lợi thế của Việt Nam sẽ bị suy giảm.
Tuyên bố thắng lợi trong bối cảnh chưa có so sánh toàn diện là thiếu cơ sở và nguy hiểm trong dài hạn.
Mặt trái của việc "Made in Vietnam" giả danh – nhưng cũng là cơ hội chiến lược
Mỹ tuyên bố sẽ áp mức thuế tới 40% cho hàng hóa “Made in Vietnam” nếu phát hiện đó thực chất là hàng từ Trung Quốc (hoặc nước khác) đội lốt để tránh thuế Mỹ. Đây là cảnh báo rõ ràng với hiện tượng “trung chuyển trá hình” – khiến Việt Nam phải thắt chặt quản lý xuất xứ hàng hóa.
Tuy nhiên, mặt tích cực là: nhiều công ty Trung Quốc ( hoặc Hàn Quốc trong trường hợp Samsung với chuỗi cung ứng) sẽ buộc phải đầu tư và sản xuất thực tại Việt Nam để tận dụng nhãn “Made in Vietnam” một cách hợp pháp. Điều này có thể:
Gia tăng vốn FDI vào Việt Nam
Tạo công ăn việc làm
Chuyển giao công nghệ sản xuất
Góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP thực chất, nếu Việt Nam quản lý tốt chuỗi cung ứng và quy định xuất xứ.
Tóm lại, đây là một con dao hai lưỡi: nếu kiểm soát tốt, Việt Nam sẽ có lợi kép; nếu lỏng lẻo, nguy cơ bị Mỹ trừng phạt và đánh mất uy tín thương mại là rất cao.
“Run cây nhát khỉ” – phản ứng yếu kém trước sức ép
So với Trung Quốc – vốn đã quen trận và có đòn phản công – Việt Nam vẫn còn yếu trong tư thế và phương tiện đàm phán. Trước một đối tác hung hăng, hay "doạ nạt" như ông Trump, Việt Nam có xu hướng chịu áp lực quá sớm, thiếu các biện pháp phòng thủ chiến lược dài hạn.
“Bôi trơn ngoại giao” bằng thương hiệu Trump – khôn khéo và đúng thời cơ
Việt Nam đã rất nhanh lẹ và kịp thời tận dụng thương hiệu Trump để tạo ảnh hưởng tích cực trong đàm phán khi:
Cho phép nhanh chóng cấp phép cho Trump Organization hợp tác với doanh nghiệp nội địa Kinhbac City xây dựng khu nghỉ dưỡng sân golf và khách sạn tại Hưng Yên, quê nhà ông Tô Lâm (Tổng Bí thư) (wsj.com, reuters.com).
Quy mô đầu tư khoảng 1,5 tỷ USD (trong số 3–4 dự án dài hạn), trên diện tích 990 ha (tương đương ~2000 mẫu).
Buổi lễ động thổ diễn ra vào tháng 5/2025, có sự tham dự của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Eric Trump, và một số quan chức cao cấp địa phương đồng chủ trì lễ động thổ (reuters.com).
Cấp phép dự án “Trump Tower” tại Thủ Thiêm, TP HCM – là tòa tháp ít nhất 60 tầng, đầu tư khoảng 1 tỷ USD, độc nhất Đông Nam Á mang thương hiệu Trump (reuters.com).
Eric Trump đã thăm hiện trường, gặp mặt chính quyền TP HCM trong giai đoạn thăm Việt Nam (reuters.com).
Theo các báo như DW và SCMP, dự án sân golf Hưng Yên đã được thúc tiến nhanh – “đi trước quy định thông thường” – như một phần của kế hoạch “lấy lòng” Trump trong thời điểm đàm phán căng thẳng.
AP News xác nhận Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt dự án 1,5 tỷ USD này trong một văn bản ký bởi Thủ tướng Phạm Minh Chính, liên quan trực tiếp đến mục tiêu “đền đáp” một phần cho thiện chí của Trump.
Việt Nam “mở cửa” cho Starlink – bước đi khôn ngoan về công nghệ và chính trị
Không chỉ với Trump Organization, Việt Nam còn cho phép công ty Starlink của Elon Musk hoạt động tại Việt Nam từ năm 2025 – theo một số nguồn từ báo quốc tế như TechCrunch, Nikkei Asia, và Reuters. Đây là một quyết định đáng chú ý trong bối cảnh:
Elon Musk là một đồng minh chính trị và truyền thông thân cận với Donald Trump, đặc biệt trên nền tảng mạng xã hội X (trước là Twitter), nơi Musk thường công khai ủng hộ các chính sách bảo thủ và chống thuế cao.
Starlink từng vướng khó khăn trong việc được cấp phép ở các nước có chính sách kiểm soát thông tin chặt chẽ, nhưng Việt Nam đã mở cửa nhanh chóng – thậm chí trước cả Thái Lan và Indonesia ở Đông Nam Á.
Hệ thống internet vệ tinh Starlink sẽ hỗ trợ các vùng sâu vùng xa tại Việt Nam, nhưng việc cấp phép mang ý nghĩa chính trị nhiều hơn là kỹ thuật.
Đất hiếm – lợi thế chiến lược và lời hứa đầu tư cho Mỹ
Trong cuộc thương chiến với Trung Quốc, đất hiếm từng là “vũ khí địa chính trị”, và Việt Nam đã nhanh chóng kết nối yếu tố này vào đàm phán:
Mỹ – dưới thời Trump – đã hạ mức thuế đối với hàng Việt xuống 20% nhưng đồng thời cam kết áp thuế 40% cho hàng từ Trung Quốc trung chuyển qua Việt Nam ft.com+4reuters.com+4reuters.com+4.
Hơn thế, Việt Nam đã hứa cho phép Mỹ tham gia đầu tư và khai thác khoáng sản – đặc biệt là đất hiếm, nhằm khai thác tiềm năng chiến lược này.
Trước đó, Trung Quốc từng dùng việc hạn chế xuất khẩu đất hiếm làm đòn bẩy trả đũa trong căng thẳng thương mại với Mỹ .
Kết luận
Thỏa thuận thương mại Việt–Mỹ dưới thời Trump không chỉ là vấn đề thuế quan, mà là một cuộc chơi quyền lực và chiến lược. Mỹ áp dụng đòn bẩy áp lực để đạt mục tiêu, trong khi Việt Nam đã phản ứng bằng một chuỗi nước đi linh hoạt, nhanh lẹ và đúng thời điểm: từ việc trải thảm đỏ cho Trump Organization, Starlink, đến cam kết về đất hiếm. Những hành động này không đơn thuần là kinh tế, mà là thông điệp chính trị – thể hiện ý muốn hợp tác của Việt Nam trong ván cờ địa chính trị mới.
Tuy nhiên, kết quả lâu dài sẽ phụ thuộc vào khả năng kiểm soát rủi ro, tránh bị lệ thuộc, và giữ được uy tín quốc gia. Đây là một “bài học thực chiến” cho Việt Nam trong việc nâng cấp năng lực thương lượng và hoạch định chính sách công nghiệp trong thời đại cạnh tranh toàn cầu. Không vội tuyên bố chiến thắng, mà cần tỉnh táo củng cố thế và lực lâu dài.
Cập nhật (12/07/2025)
Việt Nam nghĩ rằng mức thuế Mỹ sẽ vào khoảng 11%, nhưng Trump bất ngờ công bố mức 20%, hoặc 40% nếu là hàng Trung Quốc tái xuất dưới nhãn “Made in Vietnam”, trong cuộc điện đàm ngày 2/7 với Tổng Bí thư Tô Lâm. Đây là quyết định đơn phương, không có văn bản thỏa thuận chính thức, khiến Hà Nội bất ngờ và hoang mang. Trump cũng tuyên bố hàng Mỹ vào Việt Nam sẽ được miễn thuế. Các chuyên gia cảnh báo tính thiếu ổn định như vậy sẽ làm lung lay uy tín của Mỹ và có thể ảnh hưởng đến đàm phán thương mại trong tương lai, khi Việt Nam và các đối tác khác dần mất niềm tin vào Washington
